Czy psychologa dzieci obejmuje tajemnica zawodowa? Wyjaśniamy​

Tajemnica zawodowa stanowi fundament zaufania między psychologiem a pacjentem, niezależnie od jego wieku. W przypadku psychologów dziecięcych kwestia ta nabiera dodatkowych niuansów ze względu na zaangażowanie rodziców oraz specyfikę pracy z małoletnimi. Dziecko powinno mieć pewność, że jest w dobrych rękach! W tym artykule przybliżymy, jak tajemnica zawodowa odnosi się do pracy psychologa dziecięcego, jakie są jej granice oraz w jakich sytuacjach może zostać uchylona.​

Tajemnica zawodowa w pracy z dziećmi – podstawowe zasady

Psychologowie, w tym specjaliści pracujący z dziećmi (podobnie jak i z dorosłymi osobami korzystającymi z usług psychologicznych), są zobowiązani do zachowania tajemnicy na temat wszelkich informacji uzyskanych w trakcie wykonywania swojego zawodu. Obowiązek ten jest nieograniczony w czasie, a to oznacza, że obowiązuje nawet po zakończeniu terapii czy zaprzestaniu wykonywania zawodu. Wiąże on psychologa zarówno co do treści rozmów, wniosków i zaleceń z prowadzonej terapii, jak i samego faktu korzystania z pomocy psychologicznej (chyba że decyzje sądu lub prokuratora stanowią inaczej, o czym za chwilę).

Celem takiego podejścia (obowiązywania tajemnicy psychologa związanej z wykonywaniem zawodu) jest zapewnienie pacjentowi, niezależnie od jego wieku, poczucia bezpieczeństwa i zaufania do terapeuty.​ Tajemnicą psychologa objęte są wszystkie aspekty związane z terapią: od jej przyczyny po dane osobowe.

Kogo obejmuje tajemnica zawodowa psychologa? Wszystkich specjalistów: diagnostę, pedagoga szkolnego, terapeutę itd. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej to nie tylko element kodeksu etycznego, ale i absolutny fundament współpracy między psychologiem a dzieckiem.

Kwestię zachowania tajemnicy klienta lub innych osób dookreśla ustawa o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów, która obejmuje ma wszystkie osoby świadczące usługi psychologiczne.

Warto wiedzieć:
Jak czytamy na stronie Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, ustawa o zawodzie psychologa nie zawiera definicji pojęcia „dokumentacji psychologicznej” (zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r.). Zgodnie z dominującym poglądem dokumentacja psychologiczna nie jest tożsama z dokumentacją medyczną.

Co ważne, w kontekście danych osobowych pacjenta również obowiązuje tajemnica zawodowa, jak wynika z ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Złamanie tej zasady pociąga za sobą odpowiedzialność prawną.

Relacja psycholog–dziecko a prawo rodziców do informacji

Rodzice, sprawując władzę rodzicielską, mają prawo do pieczy nad osobą dziecka oraz do jego wychowania, co może rodzić pytania o zakres informacji, do których powinni mieć dostęp. Jednak istotna tajemnica zawodowa psychologa ogranicza możliwość przekazywania im szczegółowych treści z sesji terapeutycznych. Zgodnie z zasadami etyki przekazywane rodzicom informacje powinny dotyczyć jedynie wniosków (np. związanych ze stanem zdrowia psychicznego klienta) i zaleceń z prowadzonej terapii dziecka. Takie podejście chroni prywatność małoletniego pacjenta i sprzyja budowaniu zaufania w relacji terapeutycznej.​  

Psycholog może odmówić odpowiedzi na pytanie o detale sesji, chyba że sąd lub prokurator postanowi inaczej oraz w sytuacjach zagrażających życiu, lub zdrowiu pacjenta (gdy np. pojawiają się zamierzenia dziecka z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia samobójstwa).

Warto zapamiętać: rodzice nie mają prawa domagać się od psychologa szczegółów pracy z osobami małoletnimi, nie mogą też oczekiwać, by przekazywał im wszelkie informacje na temat dziecka. Muszą oni respektować kwestię przestrzegania tajemnicy zawodowej przez psychologa.

Kiedy psycholog jest zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy?

Co zwalnia świadczące usługi psychologiczne osoby od obowiązku zachowania tajemnicy? Dzieje się tak, gdy istnieje poważne zagrożenie dla zdrowia lub życia klienta, lub innych osób. W takich sytuacjach psycholog ma moralny obowiązek stanąć w obronie praw dziecka (lub innych osób), nawet jeśli związane jest to z naruszeniem tajemnicy zawodowej.

Przykładowo, jeśli psycholog dowie się o planach samookaleczenia czy myślach samobójczych pacjenta, ma obowiązek poinformować o tym rodziców lub odpowiednie służby, aby zapewnić dziecku niezbędną pomoc i ochronę.

W takich przypadkach dobro pacjenta i konieczność zapewnienia mu bezpieczeństwa przeważają nad obowiązkiem zachowania tajemnicy.​ Informacje dotyczące przestępstw psycholog może również zgłosić odpowiednim organom. Dotyczy to zarówno informacji uzyskanych bezpośrednio od klienta, jak i spostrzeżeń psychologa (np. związanych z potencjalną przemocą w domu).

Tajemnica zawodowa a postępowania sądowe

W kontekście postępowań sądowych kwestia tajemnicy zawodowej psychologa jest skomplikowana. W sprawach karnych psycholog może zostać zwolniony z tajemnicy zawodowej przez sąd lub prokuratora dla dobra wymiaru sprawiedliwości.

Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje możliwości zwolnienia z tajemnicy zawodowej, a to oznacza, że psychologowie, jako osoby obowiązane do zachowania tajemnicy, powinny odmówić zeznań co do okoliczności związanych z przebiegiem terapii W praktyce oznacza to, że psycholog musi samodzielnie ocenić, czy udzielenie informacji naruszałoby tajemnicę zawodową i w razie potrzeby odmówić odpowiedzi.​

Współpraca z innymi specjalistami a poufność informacji

Psychologowie często współpracują z innymi specjalistami, takimi jak psychiatrzy, pedagodzy czy lekarze. W takich przypadkach udostępnianie informacji o pacjencie powinno być ograniczone do niezbędnego minimum i służyć wyłącznie dobru pacjenta. Psycholog ma obowiązek poinformować innych specjalistów o konieczności zachowania poufności przekazywanych danych, co jest zgodne z zasadami etyki zawodowej.​

Tajemnica zawodowa jest kluczowym elementem pracy psychologa dziecięcego, zapewniającym małoletnim pacjentom poczucie bezpieczeństwa i zaufania. Choć rodzice mają prawo do ogólnych informacji na temat postępów terapii, szczegółowe treści rozmów pozostają poufne. Wyjątki od tej zasady dotyczą sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia dziecka. Zrozumienie i respektowanie tych zasad jest fundamentem skutecznej terapii i ochrony dobra małoletnich pacjentów.

Warto pamiętać: osoby małoletnie powinny być traktowane w sposób szczególny – dziecko decydujące się (lub są zmuszone) do korzystania z usług psychologa, powinno mieć pewność, że może otworzyć się przed specjalistą i zaufać mu. Jeśli poczuje się bezpiecznie w relacji z psychologiem, efekty pracy będą na pewno znacznie efektywniejsze. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej jest fundamentem dla każdego psychologa, a nie tylko ważnym elementem kodeksu etycznego.

Calendesk – bezpieczna organizacja pracy z poszanowaniem tajemnicy zawodowej

W pracy psychologa dziecięcego, gdzie kluczowe znaczenie ma ochrona wrażliwych danych, warto korzystać z narzędzi wspierających bezpieczne zarządzanie gabinetem. Calendesk to system rezerwacji dla psychologów, który umożliwia prowadzenie zapisów na wizyty, harmonogramów i płatności w sposób zgodny z przepisami o ochronie danych osobowych oraz z poszanowaniem tajemnicy zawodowej psychologa. Dzięki temu rozwiązaniu specjalista może skupić się na pracy terapeutycznej, mając pewność, że poufność i organizacja procesu są na najwyższym poziomie.

Podsumowanie

Sytuacja, w której osoba świadcząca usługi psychologiczne jest zwolniona z zachowania tajemnicy zawodowej przez jakikolwiek organ procesowy jest wyjątkiem – bez względu na to, czy psycholog wykonuje swój zawód w zakładzie leczniczym, czy w związku z prowadzoną działalnością gabinetową. Należy przy tym pamiętać, że, jak już wiesz, zwolnienie z tajemnicy przez sąd lub prokuratora dotyczące informacji związanych z dzieckiem i tego, co psycholog dowiedział się w związku z pracą, jest możliwe tylko w toku postępowania karnego.

‍